خسارت مشترک چیست؟ (General Average)

خسارت مشترک، مخارج غیر عادی و خساراتی می باشد که بطور ارادی و برای حفظ و سلامت کشتی و مسافر و بار آن بوجود می آید. 

مخاطرات یک سفر دریایی ممکن است منجر به ورود خسارتی به کشتی و محموله شود. در این مواقع ناخدای کشتی می تواند به فراخور خطر بوجود آمده برای حفظ و رهایی کشتی و محموله آن از خطر هزینه های اضافی برای کشتی بنماید یا اقداماتی یا تصمیماتی را اتخاذ نماید که برای صاحبان کالا خسارت بار باشد. همانند اینکه بخشی از محموله و یا اجزاء و قطعات کشتی را به دریا بریزد. 

در سیر تحولات تاریخی خسارت مشترک تحت قواعد خاصی قرار گرفته است. در سال 1864  میلادی قواعد خسارت مشترک دریایی در شهر یورک و تحت عنوان قواعد یورک تدوین گردید. پس از آن در سال 1890 میلادی کنوانسیون دیگری در شهر آنتورپ فرانسه تشکیل گردد و قواعد خسارت مشترک کامل گردید و مجموعه این قواعد تحت عنوان قواعد یورک آنتورپ به تائید نهائی رسید. 

برای تحقق خسارت مشترک شرایط خاصی لازم است:

I. خسارت مشترک مخصوص حمل و نقل دریایی می باشد؛ 

II. کالا و کشتی باید توامان توسط خطر واحدی تهدید گردد؛ 

III. خطر باید واقعی باشد و زائیده توهم نباشد؛ 

IV. هزینه انجام شده باید هزینه غیر عادی باشد و هزینه های عادی و هزینه هایی که در حالت عادی برای کشتی الزامی است جزء خسارت مشترک محسوب نمی شود؛ 

V. خسارات و هزینه ها باید ارادی و عمدی باشد؛ 

VI. خسارات و هزینه ها باید معقول و متعارف بوده و متناسب با خطر و منافع حفظ شده باشد؛ 

VII. خسارت وارده باید مستقیما و از لحاظ منطقی ناشی و مربوط به خسارت مشترک باشد. 

خسارت مشترک بین افرادی که منافع آنها از خطر مصون مانده و کسانی که متحمل خسارات شده اند به نسبت تقسیم می شود. مالکان کشتی ، صاحبان کالا، مستاجر کشتی و بیمه گران افرادی هستند که خسارت مشترک متحمل مش شوند و باید نسبت سهم خود را بپردازند. در باب خسارت مشترک و نحوه محاسبه  آن در قانون دریایی ایران مقرره ای پیش بینی نشده است و بنابراین  به دعاوی راجع به خسارت مشترک بر اساس قواعد یورک آنتورپ رسیدگی می شود.